Crnogorstvo društvo stari, a ekonomska iscrpljenost građana može negativno uticati na natalitet, upozorio je danas Institut za javno zdravlje u susret Međunarodnom danu porodice, koji se obilježava 15. maja.

“Povećava se udio stanovnika preko 65 godina starosti, što može uticati na dalji pad nataliteta. Starenje stanovništva suočava Crnu Goru sa rastućim troškovima zdravstva, povećanjem odnosa neproduktivnog i produktivnog stanovništva, što se u srednjem i dugom roku odražava na smanjenje dohotka po stanovniku, odnosno pad životnog standarda”, ukazao je Institut u saopštenju.

Generalna skupština Ujedinjenih nacija je 15. maj proglasila Međunarodnim danom porodice, kako bi se podigla svijest o problemima sa kojima se danas porodica suočava. Cilj obilježavanja Međunarodnog dana porodice je očuvanje porodičnih vrijednosti, podsticanje jednakosti između žena i muškaraca u okviru porodice, zaštita porodice kao osnovne jedinice društva.

“Međunarodni dan porodice je prilika da još jednom podsjetimo da samo zajedničkim naporima svih društvenih činilaca uloga porodice može biti značajnije promjenjena, a briga za očuvanje porodice je ujedno i briga za očuvanje života. Obilježavanje Međunarodnog dana porodice već je započeto radionicama koje se realizuju po školama, kampovima među pripadnicama RE populacije i drugim mjestima, na prigodne teme i nastaviće se u narednim danima”, objavio je Institut.

Prema popisu iz 2011. godine u Crnoj Gori se evidentira ukupno 167. 177 porodica. Najveći broj porodica je zabilježen u Podgorici i to 50.024, što čini oko 30% od ukupnog broja porodica, a zatim slijedi Nikšić sa 19.278 porodica, što je 11% ukupnog broja, a potom Bijelo Polje i Bar sa po 7%. Šavnik je opština sa najmanjim brojem porodica i to 526 što je svega 0,3% porodica u Crnoj Gori. Ispod 1% porodica imaju još Žabljak, Plužine i Andrijevica. Prosječan broj članova u porodici, na nivou Crne Gore, iznosio je 3,3, pri čemu se, po opštinama kretao između 3,8 članova, koliko je prosječno evidentirano u Rožajama, do 3,1 u sljedećim opštinama: Kotor, Budva, Tivat, Pljevlja i Herceg Novi.

Poređenjem broja sklopljenih brakova registrovanih u popisima iz 1991. i 2011.godine, zaključuje se da je taj broj smanjen za 8%, dok je broj  razvoda u porastu za 21%. Posljednji raspoloživi podaci ukazuju da je broj sklopljenih brakova  u 2015. godini iznosio 3.837, a istovremeno je zabilježeno 577 razvoda. U 2016. godini, u Crnoj Gori sklopljeno je 3. 178 brakova  a razvedeno 703 braka. Praćenje nupcijaliteta i denupcijaliteta u Crnoj Gori ukazuje da je broj sklopljenih brakova u 2016. godini, manji za 17,2% u odnosu na 2015. godinu, kao i da se u 2016. godini bilježi porast broja razvedenih brakova za 21,8% u odnosu na prethodnu godinu. Naime, zabilježene su promjene u smislu porasta sa 577 u 2015. godini na 703 razvedena braka u 2016. godini.

“Veliki broj komponenti je uticao na povećanje broja razvoda, a posebno se ističu loša socio-ekonomska situacija, nepripremljenost mladih ljudi za brak i porodicu zbog njihove primarne orijentisanosti ka sopstveni­nim potrebama, usljed čega su nespremni za kompromis. S obzirom da sa­vre­me­no dru­štvo for­si­ra in­di­vi­du­al­nost, slo­bo­du, pra­vo na sop­stve­no mi­šlje­nje, koje je, vrlo često, isključivo i ne ostavlja neophodan prostor za  to­le­ran­ci­ju, ra­zu­mi­je­va­nje, raz­li­či­tost, vje­šti­ne ko­mu­ni­ka­ci­je, ne stvaraju se adekvatni uslovi za zajednički život”, pojašnjavaju iz Instituta za javno zdravlje.

Podaci pokazuju da je, u Crnoj Gori, stopa nataliteta 1991. godine iznosila je 16.5  dok je u 2011. godini zabilježena vrijednost od 11,6, što ukazuje na značajno smanjenje vrijednosti ovog pokazatelja. U 2015. godini došlo do blagog povećanja vrijednosti stope nataliteta na 11,9 promila, što se nastavlja i u 2016.godini, kada je navedena stopa iznosila 12,16 promila. U Crnoj Gori, prema posljednjim podacima Monstata iz 2015. godine, ukupan broj porođaja uzrasta od 15-19 godina iznosio je 217, pri čemu su  se porodile dvije djevojčice mlađe od 15 godina, dok su njih 56 imale od 15 do 17 godina.

Stopa ukupnog fertiliteta u 2011.godini iznosila je 1,7, čime je ukazano da se u Crnoj Gori ne ostvaruje prosta reprodukcija, a ista vrijednost je zabilježena i u 2015. godini. Zapaža se, sve češće da žene odlažu rađanje djece, zbog školovanja, napredovanja u karijeri i uključivanja u različite društvene sfere. Zbog toga, se evidentira sve veći udio žena starijih od 35 godina u ukupnom fertilitetu.

Iz Instituta podsjećaju da porodica, kao osnovna socijalna jedinica, ima odlučujuću ulogu u zdravlju i bolesti svojih članova, jer predstavlja primarnu jedinicu u kojoj se zdravstvene potrebe formiraju i rješavaju. Ona formira idealno mjesto na kome se mogu zadovoljiti zdravstvene potrebe njenih članova. Zbog toga se, porodica u javnom zdravlju definiše kao jedinica zdravlja i bolesti. Unutar porodice, u procesu primarne socijalizacije formira se ponašanje u vezi sa zdravljem, pod neposrednim uticajem roditelja, koje se nadograđuje kasnije, tokom sekundarne socijalizacije, pod uticajem okruženja.

“U oblasti zdravlja porodice, veliku ulogu igra izabrani doktor, koji predstavlja formu osnovne zdravstvene zaštite, koja postepeno vodi ka porodičnoj medicini. Osim uloge da liječi oboljele članove porodice izabrani doktor, takođe, ima ulogu u promociji zdravlja, prevenciji oboljenja, evidentiranju faktora koji determinišu zdravlje, adekvatnom i kompetentnom liječenju, kao i rehabilitaciji. Osim toga, u zdravstvenom sistemu Crne Gore zaštita zdravlja porodice se obezbjeđuje i kroz savjetovališta centara za prevenciju domova zdravlja, koji realizuju zdravstveno-vaspitne aktivnosti sa ciljem informisanja i edukovanja stanovništva u vezi sa svim parametrima očuvanja i unaprijeđenja zdravlja porodice”, navode iz Instituta.

Očuvanje i unaprijeđenje zdravlja porodice je, kako pojašnjavaju, povezano sa planiranjem porodice i specifičnost u organizaciji Primarne zdravstvene zaštite, u Crnoj Gori, je u tome što žene imaju prava, pored izabranog doktora za odrasle, da biraju i svog ginekologa.

Važan aspekt djelovanja izabranog ginekologa je i planiranje porodice, koje ima za cilj regulisanje broja trudnoća i razmak između trudnoća. U tom cilju preduzimaju se aktivnosti organizovanog i sistemskog zdravstveno vaspitnog rada sa mladim i ženama u reproduktivnom periodu, trudnim ženama, parovima i porodicama na podizanju nivoa znanja za zdravo ponašanje, usvajanje pozitivnih i suzbijanje negativnih oblika ponašanja u vezi sa reproduktivnim zdravljem.

“U okviru savjetovališta za reproduktivno zdravlje koje realizuje svoje aktivnosti u svim domovima zdravlja u Crnoj Gori, u 2016. godini ukupno je obuhvaćeno 3144 korisnika i realizovano 362 radionica sa trudnicama, što je značajno više nego što je planirano za predstavljenu godinu. Istovremeno je ostvareno i 1252 individualne posjete ovom Savjetovalištu, radi dobijanja savjeta u vezi sa trudnoćom i porođajem, a diseminiran je veliki broj zdravstveno-vaspitnih poruka putem adekvatnih sredstava. U nekim domovima zdravlja pružaoci usluga ovog savjetovališta ostvarili su kontakt sa porodilištima, kako bi se porodilje upoznale sa prostorom i ostalim faktorima važnim za porođaj”, podaci su koje je saopštio Institut za javno zdravlje.

U tom periodu, realizovane su zdravstveno-vaspitne radionice među ženama, pripadnicama RE populacije na različite teme, a deset radionica je realizovano na teme iz domena očuvanja i unaprijeđenja reproduktivnog zdtravlja, kao što su: prevencije poremećaja reproduktivnog zdravlja, značaja ranog otkrivanja takvih poremećaja, savjetovanja u vezi sa samokontrolom kod Ca dojke, identifikovanje ranih simptoma Ca reproduktivnih organa, planiranje porodice, prevencija ranih brakova i druge.

Važna tema u edukaciji žena u vezi sa unaprijeđenjem reproduktivnog zdravlja je i kontracepcija, pri čemu je, pojašnjavaju ljekari, važno prenijeti poruku da je najmanje poželjna mjera – abortus. Broj legalnih abortusa u 2015.godini prema posljednjim dostupnim podacima pokazuje trend rasta u odnosu na prethodni period i iznosio je 980. Podaci o broju abortusa u Crnoj Gori su nepotpuni, jer svi pružaoci ovih zdravstvenih usluga ne izvještavaju u skladu sa svojim obavezama. Odnos ukupnog broja porođaja u odnosu na ukupan broj abortusa izvršen u 2015.godini iznosi 7,4 (na 100 porođaja se izvrši 13,5 abortusa).