Rak grlića materice razvija se veoma sporo i u većini slučajeva potrebno je 8 do 10 godina da iz faze premaligne promjene pređe u invazivni karcinom. Tokom tog vremena, ni premaligne promjene, ni početni karcinom ne daju nikakve simptome. Zbog toga su redovni ginekološki pregled i uzimanje brisa grilća materice za citološki pregled (Papanikolau test) jedini način da se ova bolest otkrije u ranoj fazi razvoja.

Kada se rak grlića materice proširi, obično daje sledeće simptome:

• Krvarenje posle polnog odnosa.
• Uporan sukrvičav vaginalni sekret.
• Bol u maloj karlici.

Urinarni ili rekatlni simptomi (hematurija, rektalno krvavljenje) mogu se pojaviti u kasnijim stadijumima bolesti, kao posljedica invazije tumora u bešiku ili rektum. Ako je bolest uznapredovala biće prisutne i ostale odlike maligne bolesti, kao što su gubitak težine, kaheksija i opšta slabost. Najveći broj slučajeva invazivnog raka grlića materice dijagnostikuje se kod žena koje nisu redovno odlazile na ginekološke preglede.

Papa test je uobičajen test za ispitivanje žena na cervikalni prekancer ili kancer. Međutim, većina abnormalnih Papa testova nije posljedica kancera, već infekcija i niskog nivoa estrogena. Postoje i druge metode, uključujući i citologiju baziranu na tečnosti i HPV testiranje.

Papa bris nazvan po doktoru Papanikolau je metod pregleda ćelija iz cerviksa. Test nije bolan iako neke žene proceduru smatraju neprijatnom.

HPV testiranje — Humani papiloma virus (HPV) je virus koji je odgovoran za najveći broj cervikalnih kancera. Ispitivanje žena mlađih od 30 godina na HPV se ne preporučuje jer veliki broj žena u ovoj grupi ima prolazne (privremene) infekcije. Žene starije od 30 godina mogu da odaberu, nakon konsultacija sa ljekarom, da se ispitaju na HPV zajedno sa Papa testom; te žene treba testirati jednom u tri godine, ne češće.

Prvi test na cervikalni kancer se preporučuje do tri godine nakon prvog seksualnog odnosa, ili do 21 godine. Većini žena se preporučuje da rade test jednom u godinu dana do tri godine, u zavisnosti od starosti žene i istorije abnormalnih rezultata. Žene koje imaju istoriju abnormalnih rezultata ili imaju faktore rizika od cervikalnog kanera preporučuje se da se testiraju jednom godišnje.

Većina eksperata smatra da žene sa malim rizikom od cervikalnog kancera (npr. bez prethodne istorije abnormalnih testova) može da prestane sa ispitivanjem nakon 65 do 70 godina. Međutim, testiranje se preporučuje ženama starijim od 65 godina koje nikada nisu bile testirane.

Nakon histeroktomije — Žene koje su imale histeroktomiju (hirurško uklanjanje uterusa i cerviksa) ne moraju da se ispituju na cervikalni kancer osim:

• Ako histeroktomija nije obuhvatila uklanjanje cerviksa (npr. histeroktomija je bila “subtotalna”).
• Histeroktomija je izvedena zbog prekancera ili kancera.
• Žena je bila izložena dietilstilbesterolu (DES) za vrijeme trudnoće njene majke.

Faktori rizika za rak grlića materice

Najznačajniji faktor rizika za cervikalni kancer je infekcija humanim papiloma virusom (HPV). Drugi faktori koji povećavaju rizik od cervikalnog kancera su istorija više seksualnih partnera, upotreba duvana (npr. cigarete), upotreba kontraceptivnih pilula i oslabljen imuni sistem (npr. zbog HIV infekcije ili nekih ljekova).

Infekcija cerviksa određenim tipovima humanog papiloma virusa (HPV) je najznačajniji faktor rizika od abnormalnosti i kancera. Identifikovano je preko 100 različitih tipova HPV-a, ali nisu svi tipovi koji inficiraju cerviks kancerogeni. Naučnici su označili HPV tipove kako visoko i nisko rizične za cervikalni kancer. HPV tipovi 6 i 11 mogu da uzrokuju bradavice i tip su niskog rizika jer rijetko kada uzrokuju kancer; tipovi 16 i 18 se smatraju visoko rizičnim tipovima jer kod nekih žena mogu da uzrokuju cervikalni kancer.

HPV se širi direktnim kontaktom koža na kožu, uključujući seksualni odnos, oralni seks, analni seks, ili bilo koji kontakt koji podrazumijeva genitalnu oblast (npr. kontakt ruka-genitalna oblast). Nije moguće inficirati se HPV-om dodirivanjem predmeta, na primjer toaletne šolje. Za sprječavanje infekcije nekim tipovima HPV-a postoji vakcina. Većina osoba inficiranih HPV-om nema simptome. Većina HPV infekcija je privremena i rješava se tokom dvije godine. Kada se virus zadrži (u 10 do 20 posto slučajeva), postoji velika šansa od nastanka cervikalnih abnormalnosti ili kancera. Ipak, obično je potrebno mnogo godina HPV infekcije da bi ona izazvala kancer.

Cervikalni kancer je češći kod žena koje su imale više od jednog seksualnog partnera i čiji su partneri takođe imali više od jednog seksualnog partnera.

Upotreba duvana — Pušenje cigareta povećava rizik od cervikalnog kancera i prekancera i do sedam puta u odnosu na žene koje ne puše. Prestanak pušenja može da smanji taj rizik.

Kontrola rađanja estrogenom — Rizik od cervikalnog kancera povezan sa kontraceptivnim pilulama je mali i povezan je sa HPV infekcijom. Zato žene koje koriste kontraceptivne pilule ali nemaju HPV nemaju povećan rizik od prekancera ili kancera.

Oslabljen imuni sistem — Žene sa oslabljenim imunim sistemom imaju značajno povećan rizik od kancera i prekancera cerviksa.

Izvor: Dr Feko/Poliklinika Interim