PIŠE: Neda Volkov, mr defektologije, Eduko-kreativni centar za djecu sa smetnjama u razvoju
U ranom djetinjstvu, prilikom razvoja djeteta, može se javiti nekoliko vrsta poremećaja, čije simpotme i opise možete pročitati u ovom tekstu.
Pervazivni razvojni poremećaji
Karakteriše ih kvalitativno ostećenje reciprocnih socijalnih interakcija i obrazaca komunikacije kao i oskudan stereotipan repertoar interesovanja i aktivnosti. U većini slučajeva razvoj je izmijenjen od ranog detinjstva i uz rijetke, izuzetke stanje postaje izraženo tokom prvih 5 godina života.
Pervazivni razvojni poremećaji su:
– Autizam
– Rettov sindrom
– Dezintegralni poremećaj u detinjstvu
– Aspergerov sindrom
Autizam
Osnovni simptomi primarnog autizma su: izmijenjen mišićni tonus bebe koji ne prati majku tokom maženje, dojenja, kupanja, igre i sličnih aktivnosti; kruto držanje tijela; izostanak osmijeha, živahnosti, mimike i kontakta pogledom. Umjesto centralnog, razvija se periferno gledanje i roditelji zapaze da ih beba ne primećuje, ne reaguje na poziv i tepanje pa se često čini kao da ih ne čuje iako na određene zvuke reaguje strahom. Obično su vezani za neki predmet i pri oduzimanju ispoljavaju panični strah. Saznajni razvoj je usporen.
Sekundarni autizam – simptomi počinju nešto kasnije nakon perioda urednog razvoja. Dijete gubi interesovanje za druženje, gleda “kroz” djecu i roditelje, na licu nema mimike, prestaje da komunicira govorom, javlja se eholalija (ponavljanje) ili sopstveni govor. Glas je izmijenjen po intonaciji i krut. Rijetko komunicira riječima, roditelje vodi do željenog predmeta.
Javljaju se stereotipni pokreti – lepršanje rukama, tapšanje, poskakivanje, klaćenje, hodanje na prstima…i radovanje bez povoda. Djeca često prolaze kroz različite faze straha, prisutna je fascinacija i očaranost određenom vrstom predmeta, zvucima i igrama. Ponekad bez vidnog razloga ispoljavaju znake agresije i histerije pogotovo u situacijama koje remete njihovu uobičajenu rutinu. Razvoj saznajnih i sposobnosti učenja znatno zaostaje.
Rettov sindrom
Javlja se isključivo kod djevojčica nakon 5 mjeseca života do kad je razvoj potpuno normalan. Karakteriše ga gubitak stečenog govora, interesovanja za igru i svijet oko sebe, loša koordinacija i poremećaj ravnoteže, prestanak funkcionalnog korišćenja ruku za bilo kakvu radnju i mentalno zaostajanje. Izraženi su stereotipni pokreti ruku – simulacija “pranja”, pljeskanje i poteškoće kod disanja.
Aspergerov sindrom
Govor se razvija ali je stereotipan sa neobičnim sadržajima, neverbalna komunikacija sa malo facijalne ekspresije, dijete ponavlja aktivnosti na isti način. Ima dobro mehaničko pamćenje, ne dijeli interesovanja, radost niti razvija odnose sa drugima. Češće se javlja kod djecaka.
Simptomi su:
– Izbjegavanje kontakta očima;
– Osjetljivost na dodir, buku, svjetlost;
– Neprimerno socijalno ponašanje u pogledu govora i gestikulacije;
– Nerazumijevanje neverbalnog govora;
-Nerazumijevanje uobičajenih verbalnih socijalnih interakcija;
– Sužene oblasti interesovanja;
– Manjak empatije;
– Repetativan šablon ponašanja:
– Motoričke smetnje (nespretnost)
– Izlivi bijesa i naleti disforije.
Dezintegralni poremećaj
Karakteriše ga period normalnog razvoja pa nastanak poremećaja do 2 godine i tokom nekoliko mjeseci gubitak ranije stečenih sposobnosti u najmanje nekoliko oblasti razvoja i početak abnormalnosti u socijalnom i komunikativnom funkcionisanju i ponašanju. Dijete postaje nemirno, razdražljivo, anksiozno i hiperaktivno. Govor je “siromašniji” pa se najčešće potpuno gubi uz dezintegraciju ponašanja. Postoji regresija u oblasti igre, socijalnih sposobnosti i adaptivnog ponašanja. Često je pogoršana i mišićna kontrola. Javlja se gubitak interesovanja za okolinu, stereotipni pokreti i mentalno zaostajanje.
U toku ranog razvoja djeteta učestali razvojni poremećaji su i deficit pažnje sa hiperaktivnošću i disharmoničan razvoj.
Deficita pažnje sa hiperaktivnošću
Ovaj poremećaj karakterišu deficit pažnje, hiperaktivnost i impulsivnost.
Simptomi hiperaktivnosti su: dijete je u stalnom pokretu, ne može da sjedi mirno (tijelo je stalno aktivno). Trči i penje se u situacijama u kojima je to socijalno ili bezbjednosno neprihvatljivo. Ima poteškoće da se mirno igra. Uvek je “spremno za akciju”.
Simptomi poremećaja pažnje: ne uspijeva da obrati pažnju na detalje, ima poteškoće u održavanju pažnje u zadacima ili igri; djeluje kao da ne “sluša” roditelje, vaspitača i druge kada mu se direktno obraćaju; ne prati instrukcije i ne uspijeva da do kraja završi zadatke
ima problem u organizovanim zadacima ili aktivnostima koji podrazumijevaju praćenje određenih aktivnosti (npr. ustani – idi do stola – složi knjige – vrati se i iz ormana donesi majicu)
izbjegava zadatke i aktivnosti koji zahtijevaju održavanje pažnje (crtanje, slaganje, pravljenje predmeta…); gubi stvari; lako mu se pažnja poremeti spoljašnjim stimulusima; zaboravlja dnevne aktivnosti (nenamjerno); teško se uklapa u dnevnu rutinu.
Simptomi impusivnosti: dijete mnogo priča; ponaša se kao da sve zna; daje odgovor prije postavljenog pitanja; ima problem da sačeka svoj red pri jelu, igri.. prekida ili upada drugima u riječ; nameće se u komunikaciji i igri.
Disharmoničan razvoj
Karakteriše ga nesklad u razvoju pojedinih razvojnih područja. To može biti npr. kašnjenje u razvoju motorike, senzornom povezivanju, govoru, intelektualnoj efikasnosti ili socijalno-emotivnom razvoju. Ispoljava se i uočava od 3 – 5 godine života.
Ako prepoznate više od 2-3 “simptoma” ovih poremećaja kod vašeg djeteta konsultujte se sa svojim pedijatrom. Veliki značaj u rehabilitaciji ima rana detekcija i adekvatan stručan tretman.
